როდესაც 1997 წელს პრიცკერის ჯილდოს მფლობელი, პოსტმოდერნისტი არქიტექტორის, ფრენკ გერის (Frank Gehry) მიერ დაპროექტებული ბილბაოს გუგენჰაიმის მუზეუმი გაიხსნა, ცოტას თუ წარმოედგინა, რამდენად შეეძლო ერთ შენობას ქალაქის გარდაქმნა
დღეს ის არა მხოლოდ გერის ერთ-ერთ უდიდეს არქიტექტურულ მიღწევად, არამედ მთელი რეგიონის აღორძინების სიმბოლოდაც ითვლება.
მუზეუმი სოლომონ რობერტ გუგენჰაიმის ფონდთან დაკავშირებულია, რომელიც ხელოვნებისა და კულტურის მხარდაჭერითაა ცნობილი. მან 2000 წელს ევროპის წლის მუზეუმის ტიტულიც (Foro Europeo de Museos) მოიპოვა, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ გუგენჰაიმი არა მხოლოდ არქიტექტურული საოცრება, არამედ ევროპული კულტურის მნიშვნელოვანი სიმბოლოა.
მუზეუმის გახსნამდე ბილბაო ცნობილი იყო, როგორც ინდუსტრიული პორტის ქალაქი. გუგენჰაიმის გახსნამ კი, თავისი ტიტანის ფორმით და ფუტურისტული იერსახით, „ბილბაოს ეფექტი” წარმოშვა – ფენომენი, სადაც თამამი არქიტექტურა მთელ ქალაქს აცოცხლებს. თითქმის ერთ ღამეში ბილბაო ინდუსტრიული ცენტრიდან კულტურულ დედაქალაქად გადაიქცა, რომელსაც ყოველწლიურად მილიონობით ადამიანი სტუმრობს.
მუზეუმს ხშირად აღწერენ, როგორც თავისთავად ქანდაკებას, რომლის ფორმებიც გემებს, თევზებსა და ტალღებს მოგვაგონებს – რაც ქალაქის მდინარესთან კავშირს უსვამს ხაზს. მისი მბზინავი ტიტანის პანელები ბასკეთის ცვალებად ცას ირეკლავს და შენობას ცოცხალ იერს აძლევს. თანაც მუზეუმი ყოველ კუთხიდან განსხვავებულად ჩანს.
მუზეუმის ფორმების შექმნაში გამოყენებული იყო თანამედროვე პროგრამა CATIA, რომელიც უზრუნველყოფს 3D დიზაინსა და ინჟინერიას და გამოიყენება ავიაციაშიც კომპლექსური ფორმების შექმნაში. პროგრამა არქიტექტორებს საშუალებას აძლევდა დეტალურად დაეპროექტებინათ რთული ფორმები.
რაც შეეხება შენობის კედლებს, ისინი დაფარულია მბზინავი ტიტანის პანელებით, რაც არა მხოლოდ ვიზუალურად შთამბეჭდავია, არამედ მდგრადობასაც უზრუნველყოფს. გერის არქიტექტურა ასევე იყენებს სხვადასხვა მასალას, როგორიცაა მარმარილო და კერამიკა, რაც ეხმარება შენობის ფუტურისტული იერსახის გასაძლიერებას. ყველა ეს დეტალი ერთიანდება, რათა მუზეუმი არამარტო ვიზუალურად, არამედ ტექნოლოგიურადაც უნიკალური იყოს.
თავისუფალი სივრცე საშუალებას აძლევს მუზეუმს უმასპინძლოს ინოვაციურ ინსტალაციებს, რომლებიც ვერასდროს მოთავსდებოდა ტრადიციული მუზეუმის დარბაზებში. მათ შორის გამორჩეულია რიჩარდ სერას „დროის საკითხი“ (Richard Serra: The Matter of Time) – მასიური ფოლადის ქანდაკებების სერია, რომელიც გერის არქიტექტურასთან ერთად ხელოვნებასა და სივრცეს შორის ზღვარს აქრობს. მუზეუმი ასევე მასპინძლობდა ისეთ ცნობილ არტისტებს, როგორებიც არიან: ჯეფ კუნსი, მარკ როთკო, დევიდ ჰოკნი, ენდი ვორჰოლი და სხვა.
არქიტექტორებისთვის გუგენჰაიმი ბილბაო იმის სიმბოლოა, თუ რისი მიღწევა შეუძლია დიზაინს გაბედული ხედვით. გერიმ გადაუხვია ტრადიციულ გეომეტრიას, გამოიყენა ახალი ტექნოლოგიები და მასალები, რათა შეექმნა შენობა, რომელიც ერთდროულად შთამბეჭდავი და ფუნქციურიცაა. ამით მან დაამტკიცა, რომ არქიტექტურას შეუძლია არა მხოლოდ ჰორიზონტის შეცვლა, არამედ ქალაქის ეკონომიკის, იდენტობისა და საზოგადოების ფორმირებაც.
დღეს, თითქმის სამი ათწლეულის შემდეგ, გუგენჰაიმი ბილბაო კვლავაც ადასტურებს შემოქმედებითი ძალის მნიშვნელობას. ის გვიჩვენებს, რომ არქიტექტურას შეუძლია შეცვალოს არა მხოლოდ ის, როგორ ხედავენ ადამიანები ქალაქს, არამედ ისიც, როგორ ხედავს ქალაქი საკუთარ თავს.
ავტორი: ლიზა ჩიმაკაძე
